Tag Archives: experience

Χριστούγεννα

Posted on by

ΕΝΑ ΚΟΜΜΑΤΙ ΠΗΛΟΥ που αποσπάστηκε βίαια από τα μυριάδες πράγματα, από το σφύζον από ζωή Όλον. Ούτε καν αυτό. Πολλά κομμάτια πηλού που αποσπάστηκαν από το Όλον και ενώθηκαν βίαια σε μια ασταθή σύνθεση. Μια σύνθεση που απαιτούσε συνεχή προσπάθεια για να παραμείνει αυτό που ήταν.

Και δεν ήταν μόνο αυτό. Δεν ήταν μόνο η αίσθηση του αποχωρισμού και της στέρησης που τον συνόδευε από τη στιγμή που κλείστηκε στην περιχαρακωμένη αίσθηση της ατομικής οντότητας. Ήταν και η συνείδηση. Από αυτή την ασταθή σύνθεση της ύλης αναδυόταν μια λειτουργία που τον έκανε να έχει επίγνωση της ύπαρξής του και να αισθάνεται «ένα […] ον με λογική και στοχασμό που μπορεί να σκεφθεί τον εαυτό του […] ως το ίδιο πράγμα […] σε διαφορετικούς χρόνους και τόπους». Η χαρά της ύπαρξης, η απόλαυση της ζωής ήταν αναμφίβολα η ανταμοιβή. Η χαρά και η απόλαυση, όμως, δεν ήταν παρά η αντίθετη όψη του φόβου και του πόνου. Η ύπαρξη είναι μια πράξη αποχωρισμού και η διατήρησή της συνδεδεμένη με τη διαρκή προσπάθεια και τον φόβο του επερχόμενου τέλους – μιας δεύτερης απώλειας.

ΕΠΙΝΟΗΣΕ τον μύθο του πατέρα που τον έδιωξε από το βασίλειό του. Ήθελε να μοιραστεί την εμπειρία του αποχωρισμού, αλλά δεν είχε λέξεις που να περιγράφουν αυτή την εμπειρία. Ο μύθος του χαμένου βασιλείου ήταν ο τρόπος του να τη βάλει σε λέξεις, στη γλώσσα των ανθρώπων της εποχής του. Είχε έρθει σε αυτόν τον κόσμο με αποστολή. Ο ίδιος δεν ήταν άνθρωπος – δεν σήμαινε τίποτε να είσαι άνθρωπος. Τυχαίες μορφοποιήσεις της ύλης. Φασματικές μορφές που αποσπάστηκαν από τη γαλήνη της ανυπαρξίας για να φορτωθούν, χωρίς να το έχουν επιλέξει, το βάρος της επίγνωσης, το άγχος της ύπαρξης. Ο μύθος έλεγε πως αποστολή του ήταν να προστατέψει αυτές τις τυχαίες υπάρξεις, να απαλύνει τον πόνο τους, να μετατρέψει την αγωνία τους σε ελπίδα.

Η επανένωση με το Ένα, αυτή ήταν η ελπίδα – το τέλος του πόνου και της αγωνίας, η επάνοδος στη γαλήνη της ανυπαρξίας. Μόνο που όταν έχεις υπάρξει άνθρωπος, όταν έχεις βιώσει την εμπειρία της ατομικότητας, η επανένωση με το Ένα δεν είναι διάλυση, αλλά γάμος: είναι η ένωση του ενός με το Ένα. Κι έτσι τους υποσχέθηκε το βασίλειο, τη μετάβαση σε έναν τόπο όπου θα συνέχιζαν να είναι, αλλά απαλλαγμένοι από την επισφάλεια της παρουσίας σε αυτόν τον κόσμο. Θα ήταν δίπλα στο Ένα.

Για τον εαυτό του κράτησε τη νηφάλια προσδοκία της μεγαλειώδους στιγμής που επιτέλους θα απέβαλε την προσωρινή ανθρώπινη ατομικότητα και θα επέστρεφε στα μυριάδες πράγματα όπου ανήκε. Αλλά και την έγνοια γι’ αυτό το ανθρώπινο είδος, η ύπαρξη του οποίου ήταν τόσο τυχαία και τόσο μάταιη που άξιζε όλη τη φροντίδα και όλη την αγάπη του κόσμου.

Δημοσιεύτηκε στο Πρίσμα αρ. 169, στις 30 Δεκεμβρίου 2023.

Αναφορές
John Locke (2016). Δοκίμιο για την ανθρώπινη νόηση (εισαγωγή, μετάφραση, σχόλια Χρήστος Ξανθόπουλος). Αθήνα: Παπαζήσης, σ. 561.

Image Credit: Masoud Mirzaei, Η λιμνη, Αζερμπαϊτζαν 2021.

Hacker Manifesto

Posted on by

ΕΝΑΣ ΔΙΠΛΑΣΙΑΣΜΟΣ τρομάζει τον κόσμο, ο διπλασιασμός της αφαίρεσης. Από αυτόν εξαρτώνται οι τύχες κρατών και στρατών, εταιρειών και κοινοτήτων. Όλες οι αντιμαχόμενες τάξεις, κυρίαρχες ή κυριαρχούμενες, τον λατρεύουν αλλά και τον φοβούνται. Ο κόσμος μας επιχειρεί στα τυφλά να μπει στο καινούριο με τα δάχτυλα σταυρωμένα.

Όλες οι τάξεις φοβούνται αυτή την αδυσώπητη αφαίρεση του κόσμου, από την οποία όμως εξαρτάται η τύχη τους. Όλες οι τάξεις εκτός από μία: την τάξη των χάκερ. Είμαστε οι χάκερ της αφαίρεσης. Παράγουμε νέες έννοιες, νέες αντιλήψεις, νέες αισθήσεις, βγαλμένες από ακατέργαστα δεδομένα. Οποιονδήποτε κώδικα και αν χακάρουμε, είτε πρόκειται για γλώσσα προγραμματισμού, είτε για ποιητική γλώσσα, είτε για μαθηματικά είτε για μουσική, είτε για καμπύλες είτε για χρωματισμούς, είμαστε οι αφαιρέτες νέων κόσμων. Αναπαριστούμε τους εαυτούς μας ως ερευνητές ή συγγραφείς, καλλιτέχνες ή βιολόγους, χημικούς ή μουσικούς, φιλοσόφους ή προγραμματιστές. Όπως κι αν το κάνουμε, όλες αυτές οι υποκειμενικότητες δεν είναι παρά θραύσματα μιας τάξης που αποκτά, σιγά-σιγά, επίγνωση του εαυτού της ως τέτοιας.

Οι χάκερ δημιουργούν τη δυνατότητα να εισέλθουν νέα πράγματα στον κόσμο. Όχι πάντα σπουδαία πράγματα, ούτε καν καλά πράγματα, αλλά νέα πράγματα. Στην τέχνη, την επιστήμη, τη φιλοσοφία και τον πολιτισμό, σε κάθε παραγωγή γνώσης όπου μπορούν να συγκεντρωθούν δεδομένα, όπου μπορούν να εξαχθούν πληροφορίες από αυτά, και όπου μέσα από αυτές τις πληροφορίες παράγονται νέες δυνατότητες για τον κόσμο, υπάρχουν χάκερ που χακάρουν το νέο από το παλιό. Ενώ όμως δημιουργούμε αυτούς τους νέους κόσμους, δεν τους κατέχουμε. Η άρχουσα τάξη επιδιώκει με κάθε τρόπο να ελέγξει την καινοτομία και να τη στρέψει προς τους δικούς της σκοπούς, στερώντας από τον χάκερ τον έλεγχο της δημιουργίας του και από τον κόσμο στο σύνολό του το δικαίωμα να διαχειριστεί την ανάπτυξή του.

The slogan of the hacker class is not the workers of the world united, but the workings of the world untied.

Οι χάκερ δεν ενσωματώνονται. Χρησιμοποιούν τη γνώση και το μυαλό τους για να διατηρήσουν την αυτονομία τους. Κάποιοι παίρνουν τα λεφτά και τρέχουν (πρέπει να ζήσουμε με τους συμβιβασμούς μας). Κάποιοι αρνούνται να συμβιβαστούν (ζούμε όσο καλύτερα μπορούμε). Πολύ συχνά όσοι από εμάς παίρνουν έναν από αυτούς τους δρόμους δυσανασχετούν με όσους παίρνουν τον άλλο. Η μία πλευρά δυσανασχετεί με την ευημερία που της λείπει, η άλλη με την ελευθερία που της λείπει να χακάρει ελεύθερα τον κόσμο. Αυτό που διαφεύγει από την τάξη των χάκερ είναι μια πιο αφηρημένη έκφραση των συμφερόντων της ως τάξης και η κατανόηση του τρόπου με τον οποίο αυτά μπορούν να συναντηθούν με τα συμφέροντα άλλων στον κόσμο. Αυτό που απαιτούν οι καιροί είναι ένα συλλογικό χακάρισμα που θα υλοποιεί ένα ταξικό συμφέρον βασισμένο στην ευθυγράμμιση των διαφορών και όχι σε μια επιβεβλημένη ενότητα.

McKenzie Wark (2004). A hacker manifesto. Harvard University Press.
Σύνθεση αποσπασμάτων από τις παραγράφους 1-12.

Δημοσιεύτηκε στο Πρίσμα αρ. 163, στις 30 Σεπτεμβρίου 2023.

Jugaad

Posted on by

ΠΕΡΑΣΕ ΚΑΙΡΟΣ από την τελευταία φορά, αλλά θέλω να συνεχίσω στο πνεύμα των δύο τελευταίων σημειωμάτων μου. Προσπαθώ να καταλάβω κάτι για την τεχνολογία. Όχι αν είναι καλή ή κακή, αυθεντικά ανθρώπινη ή καταστατικά αποξενωτική. Προσπαθώ να καταλάβω πώς λειτουργεί ιστορικά. Ισχυρίστηκα ότι καμιά τεχνολογία δεν είναι εξαρχής χρήσιμη. Οι τεχνολογίες συνδημιουργούνται με τους κόσμους στους οποίους μπορούν να λειτουργήσουν αποτελεσματικά κι επομένως να «αποδείξουν» τη χρησιμότητά τους. Υπό αυτή την έννοια, οι τεχνολογίες δεν υπακούουν σε κάποια ιστορική νομοτέλεια, αλλά αποτελούν εκφράσεις τη κοινωνικής δυνητικότητας. Είναι προϊόντα της αλληλεπίδρασης των κοινωνικών δυνάμεων σε ένα συγκεκριμένο ιστορικό πλαίσιο, γι’ αυτό και η έλευσή τους αποτυπώνει πάντοτε έναν συσχετισμό δυνάμεων ανάμεσα στους παράγοντες που συμμετείχαν στη διαμόρφωσή τους. Και είναι αυτός ο συσχετισμός δυνάμεων και όχι η τεχνολογία ως ιστορική δύναμη που παράγει τον κόσμο στον οποίο η τεχνολογία «αποδεικνύει» τη χρησιμότητά της.

Και μετά τι γίνεται; Η ιστορία δεν τελειώνει όταν δημιουργηθεί μια τεχνολογία. Μπορεί τα τεχνουργήματα και οι υποδομές που προέκυψαν να αποτυπώνουν έναν συσχετισμό δυνάμεων, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι ο συγκεκριμένος συσχετισμός αποτελεί μια οριστικά εδραιωμένη πραγματικότητα. Όσο κι αν βλέπουμε την εισαγωγή των μηχανών στην παραγωγή ως ένδειξη επικράτησης του βιομηχανικού καπιταλισμού και τη δημιουργία ψηφιακών υποδομών ως ένδειξη επικράτησης του ψηφιακού καπιταλισμού, η κοινωνική δυνητικότητα παραμένει το πεδίο διαπραγμάτευσης κάθε μελλοντικής τεχνοκοινωνικής διευθέτησης. Κι αυτό δεν το βλέπουμε μόνο στο επίπεδο της ταξικής πάλης γύρω από τους εναλλακτικούς τρόπους κοινωνικής ενσωμάτωσης των παραγωγικών δυνάμεων, αλλά και στο επίπεδο της καθημερινής χρήσης των τεχνουργημάτων: Η χρήση δεν είναι δεδομένη.

Αν απομακρυνθούμε λίγο από το δυτικό πλαίσιο, με έκπληξη θα διαπιστώσουμε ότι πολύ συχνά ο τρόπος χρήσης των τεχνουργημάτων είναι τελείως διαφορετικός από εκείνον που προδιαγράφει ο κατασκευαστής τους. Στην Ινδία υπάρχει λέξη γι’ αυτό: Jugaad σημαίνει δίνω λύση σε ένα πρόβλημα συνδυάζοντας πράγματα που έχω στο χέρι. Κι αυτά τα πράγματα είναι τεχνουργήματα που, ανεξαρτήτως της προδιαγεγραμμένης χρήσης τους, επιστρατεύονται για να δοθεί μια τεχνολογική (!) λύση εκεί που δεν επαρκούν οι πόροι για την αγορά «κατάλληλου» εξοπλισμού. Αυτοσχέδια οχήματα που κινούνται με αρδευτικές αντλίες, δίκυκλες μοτοσυκλέτες που μετατρέπονται σε φορτηγά, κλιματιστικά που λειτουργούν με έναν ανεμιστήρα και βρεγμένο άχυρο. Αλλά και υποδομές: Εργοστάσια ηλεκτρικής ενέργειας που χρησιμοποιούν μηχανές πλοίων και δίκτυα ύδρευσης που αναπτύσσονται ριζωματικά στις άναρχα επεκτεινόμενες μεγαλουπόλεις. Είναι εκπληκτικό αν σκεφτούμε ότι, εντέλει, δεν υπάρχει προδιαγεγραμμένη χρήση για τα τεχνουργήματα. Κι ακόμα πιο εκπληκτικό ότι οι «εναλλακτικές» οικειοποιήσεις της τεχνολογίας δεν είναι η εξαίρεση, αλλά, με πληθυσμιακούς όρους, ο κανόνας. Η τεχνολογία, για την οποία τόση συζήτηση γίνεται από τις αρχές του 20ού αιώνα, ποτέ δεν υπήρξε αυτό που φαντάστηκαν οι φιλόσοφοι ότι ήταν. Πάντα αποτελούσε έκφραση της κοινωνικής δυνητικότητας και πάντα σε αυτήν επέστρεφε.

Δημοσιεύτηκε στο Πρίσμα αρ. 162, στις 16 Σεπτεμβρίου 2023.

Αναφορές
Shahana Chattaraj, Jugaad (India)
Rina Arya, Jugaad: A study in Indian ingenuity and improvisation